De voorbije jaren ervaren we op het terrein veel onbegrip rond de productiefunctie van bossen in Vlaanderen, zelfs in een kader van duurzaam bosbeheer. Dat is jammer, want hout is een hernieuwbare grondstof die we nodig hebben in de transitie naar een bio-gebaseerde economie. Daarnaast is hout uit Vlaamse bossen ook belangrijk in het huidige onzekere geopolitieke klimaat. Bovendien laat doordacht beheer toe om selectief hout te oogsten uit onze bossen, en tegelijk de natuurwaarden van bossen te behouden en te versterken.
Onze bezorgdheid en inzichten hierrond kaderden we in het artikel hieronder, dat ook als opiniestuk werd bezorgd aan De Standaard, De Morgen en Knack/Weekend Knack.
De Bosgroepen pleiten voor herwaardering van lokale houtproductie in duurzaam bosbeheer. Vlaanderen kan meer eigen hout produceren, zonder aan natuur in te boeten. Vandaag blijft het potentieel van onze eigen bossen onderbenut, terwijl de vraag naar duurzame grondstoffen toeneemt.
De Bosgroepen roepen op tot een toekomstgericht bosbeleid waarin naast natuur en recreatie ook houtproductie een plaats krijgt.Meer dan rust en natuur alleen
De Vlaming heeft een hart voor bos. We genieten er van rust en natuur, van sport en ontspanning. Maar onze bossen hebben nog meer te bieden. In onze bossen groeit hout: een hernieuwbare, lokaal beschikbare grondstof die een belangrijke rol kan spelen in de overgang naar een klimaatvriendelijke economie.
Toch wordt die productieve functie van het bos steeds meer achteruitgeschoven of zelfs beschouwd als taboe. “Bosbeheer waarbij bomen worden geoogst, roept vaak negatieve reacties op bij omwonenden”, stelt Jan Seynaeve van de Vlaamse Bosgroepen. “Het kan dramatisch ogen wanneer die luide machines een stuk van het bos bewerkt hebben en alles er dan even rommelig bijligt. Dat wekt frustratie en weerstand op want de bosbezoeker ziet vooral een stuk verstoorde natuur, veelal zonder zicht op het grotere plaatje. Het is belangrijk dat we het publiek goed informeren zodat ook het draagvlak groter is om het debat over duurzaam en multifunctioneel bosbeheer met een nuchtere blik aan te vatten.”
Het bos verdwijnt niet, het vernieuwt
In de praktijk staat houtoogst in Vlaanderen uiterst zelden gelijk aan grootschalige kaalkap. Meestal gaat het om doordachte, kleinschalige ingrepen die de biodiversiteit respecteren en een sterke verjonging mogelijk maken. Zo blijft het bos gezond én veerkrachtig. Een groot misverstand is dat er bos zou verdwijnen. Het verdwijnt niet, het vernieuwt, verbetert.
Hout vervult bovendien een belangrijke rol in de strijd tegen de klimaatverandering. Door hout te gebruiken als alternatief voor energie-intensieve materialen zoals beton, staal en plastic, realiseren we het zogenaamde substitutie-effect: minder CO2-uitstoot dankzij het gebruik van hernieuwbare materialen. Zo wordt lokale houtproductie een onderdeel van globale klimaatwinst.
Vlaanderen importeert 90% van zijn hout
Onze afhankelijkheid van ingevoerd hout is opvallend. Vlaanderen telt ongeveer 140.000 hectare bos – dat is 10% van het grondgebied – maar produceert minder dan 10% van het hout dat we jaarlijks gebruiken. Vlaanderen importeert jaarlijks enorme hoeveelheden hout, terwijl het potentieel van onze eigen bossen onderbenut blijft.
“Dat maakt ons kwetsbaar”, zegt Seynaeve. ” We leggen nu onze economische functie bij andere landen, én vergroten onze afhankelijkheid van buitenlandse bevoorrading. In tijden van geopolitieke instabiliteit en stijgende grondstofprijzen moeten we ons daar vraagtekens bij stellen. We kunnen beter kijken naar wat onze eigen bossen voor onszelf kunnen betekenen.”
Selectieve houtoogst is nodig
Veel Vlaamse bossen zijn ooit aangelegd met een productief doel – denk aan de dennenbossen in de Kempen. Binnen het huidige bosbeleid, dat de focus legt op natuur en recreatie, krijgen deze bossen die oorspronkelijk bedoeld waren voor de houteconomie steeds vaker de status van natuurgebied waardoor houtproductie er systematisch wordt teruggedrongen.
Toch zijn het net deze bossen die ecologisch waardevol zijn dankzij het beheer van vroeger, wanneer ze bestemd waren voor brandhout of als cultuurbos. “Het idee dat bos pas ‘natuur’ is als we het volledig met rust laten, miskent de rol van de mens in de ontwikkeling van onze boslandschappen. Door doordacht beheer – inclusief selectieve houtoogst – kunnen we natuurwaarden behouden en versterken“, aldus Seynaeve.
Multifunctioneel bosbeheer als sleutel
De Bosgroepen pleiten voor een multifunctioneel bosbeleid waarin natuur, recreatie én houtproductie naast elkaar kunnen bestaan. Dat betekent: ruimte voor biodiversiteit en rust, maar ook erkenning voor de rol van hout als duurzame grondstof.
Niet elk bos hoeft een productiebos te zijn, maar sommige delen kunnen het wél zijn. Differentiatie binnen beheerplannen – met stille zones, ecologische zones en productiepercelen – zorgt voor een rijk, robuust en veerkrachtig boslandschap.
Tot slot: benut het hout dat groeit in Vlaanderen
In onze bossen groeit hout: een hernieuwbare grondstof die we dringend nodig hebben in de transitie naar een bio-gebaseerde economie. Houtgebruik uit onze bossen verdient opnieuw een volwaardige plaats in het publieke debat. Het mag geen delicaat onderwerp meer zijn, maar moet deel uitmaken van een open en toekomstgerichte visie op bosbeheer.
Laten we onze bossen blijven koesteren, maar ook opnieuw meer benutten: verantwoord, slim, en met respect voor ecologie en economie.
